Traumatyczne doświadczenie zwykle wywołuje objawy ostrej reakcji na stres. Stan może manifestować się m.in. trudnością w nabieraniu powietrza, kłuciem i przyspieszoną czynnością serca, a w skrajnych przypadkach nawet znieruchomieniem i brakiem kontaktu z otoczeniem (czyli stuporem dysocjacyjnym). Jeśli objawy utrzymują się krócej niż miesiąc, prawdopodobnie rozwinęło się tzw. ostre zaburzenie stresowe. Jeśli trwają dłużej – pacjenta diagnozuje się w kierunku zaburzenia stresowego pourazowego. (1,2)
Reakcja organizmu na ostry stres – objawy
Z psychologicznego punktu widzenia trauma jest rodzajem urazu. Polega ona na doświadczaniu stanu wynikającego z czynników zewnętrznych, które stwarzają zagrożenie dla zdrowia i życia. Jej konsekwencją są poważne zmiany w funkcjonowaniu jednostki i istotne problemy z powrotem do homeostazy. Traumą może być np. udział w wypadku komunikacyjnym czy wojnie; doznają jej ofiary gwałtu i przemocy fizycznej, osoby, które widziały czyjąś nagłą śmierć. (1)
Objawy ostrej reakcji na stres obserwuje się niemal od razu po ekspozycji na stresor traumatyczny, czyli sytuację, w której dochodzi do bezpośredniego narażenia na śmierć, zranienie, niebezpieczeństwo naruszenia nietykalności fizycznej, którym towarzyszy strach, poczucie bezsilności lub przerażenie. Rozwijają się w ciągu godziny od wydarzenia i mogą dawać całą gamę objawów. Pojawiają się dolegliwości charakterystyczne dla lęku: uczucie niepełnego oddechu, trudności w oddychaniu, ból w klatce piersiowej, mdłości, biegunka, poczucie nierealności, strach przed szaleństwem i utratą kontroli. Do swoistych objawów reakcji na ostry stres należą m.in. wzburzenie, agresja językowa, desperacja, żałoba patologiczna. Pacjent może czuć, że „porusza się jak we mgle”, co niekorzystnie odbija się na jego procesach myślowych i nie pozwala odpowiednio przetworzyć i „opracować” sytuacji. W rezultacie organizm często reaguje na ostry stres w specyficzny sposób: pokrywa niepamięcią całe zdarzenie lub tylko jego fragmenty (chociaż nie doszło do urazu mózgu). (1)
O czym świadczą objawy stresu?
Jeśli od traumy i związanego z nią urazu minęły ponad 2 dni, a objawy zaburzenia nie ustępują, przypuszczalnie można mówić o ostrym zaburzeniu stresowym. Wskazują na niego przesadna czujność, lęk, podenerwowanie, a także uporczywe wspomnienia traumatycznego doświadczenia i próby unikania wszelkich czynników, które mogłyby przywodzić je na myśl. Prawidłowo w ciągu kilku tygodniu ten stan powinien ulegać wygaszaniu. (1)
Objawy stresu nie zawsze muszą oznaczać patologię, zwłaszcza jeśli mają charakter umiarkowany i przemijający. To prawidłowa odpowiedź organizmu na trudne doświadczenia życiowe, która pomaga odzyskać utraconą równowagę. Jednak zaburzenia stresowe świadczą o jej nadmiernym nasileniu, które może zaburzać zwyczajowe funkcjonowanie jednostki. Mimo to wciąż jest to „normalna” odpowiedź na „patologiczne” wydarzenie. (1,2)
1. Popiel A. Trauma, stresor traumatyczny – czym jest uraz psychiczny? http://psychiatria.mp.pl/choroby/74803,trauma-stresor-traumatyczny-czym-jest-uraz-psychiczny Data dostępu: 23.05.2017
2. Miernik-Jaeschke M. (oprac). Zaburzenie stresowe pourazowe u dzieci i młodzieży – rozpoznawanie i leczenie. Oficjalne stanowisko American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. http://www.mp.pl/psychiatria/pacjent-szczegolny/dzieci-i-mlodziez/56542,zaburzenie-stresowe-pourazowe-u-dzieci-i-mlodziezy-rozpoznawanie-i-leczenie-oficjalne-stanowisko-american-academy-of-child-and-adolescent-psychiatry Data dostępu: 23.05.2017
